Aletrino's Vijftien ontmoetingen

Aletrino

Algemeen Handelsblad 30 april 1955

De journalist-redacteur Leopold Aletrino (1890-1970) heeft al vele artikelen en boeken op zijn naam staan als op 26 maart 1955 in het Algemeen Handelsblad zijn artikelenreeks over ‘Geestelijke Stromingen in Nederland’ van start gaat met een beschouwing over Morele Herbewapening. In een terzijde licht hij de nieuwe wekelijkse bijdrage toe:

— ‘Buitensporig talrijk zijn in ons vaderland de religieuze gemeenschappen, de sekten en geestelijke stromingen. Zij zit ons wel eens dwars, deze grote verscheidenheid, maar ze is door alle tijden heen een kenmerk van onze samenleving geweest en een element van onze wordingsgeschiedenis. Volgens de een werkt ze storend op de eenheid van ons volksbestaan, volgens de ander activeert zij juist ons geestelijk leven. De Nederlander moge in menig opzicht de onverdraagzaamheid bezitten van de stelling “mijn levensbeschouwing is de juiste”, in hem schuilt tevens de drang tot overtuigen van een ieder, die zich naar zijn mening op een dwaalweg bevindt. Vele duizenden hier te lande zijn aanhangers van “bewegingen”, waar zij zich aan geven en waar zij zich voor inzetten met hun ganse wezen. Als wij de Zondag-agenda in onze kranten doorkijken, zien wij onder de welbekende kerkgenootschappen diensten aangekondigd van gemeenschappen, welker naam wij nauwelijks kennen en welker doel en streven alleen degenen, die er deel van uitmaken, waarlijk iets zeggen. Theosofie, — nu ja, wat zij is weten wij allen, ofschoon het niet gemakkelijk valt de zin er van met enkele woorden aan te duiden. Met Christian Science wordt het al moeilijker. En de Soefi, en Mazdaznan, de Bahá’ís?

Wij stellen ons voor in een reeks korte artikelen enkele van deze geestelijke stromingen te bespreken, haar doelstellingen uiteen te zetten en te vertellen waar en hoe zij werken. Wij onthouden ons van een kritisch oordeel, daar dit slechts tot onvruchtbare polemieken aanleiding zou kunnen geven: wij zijn uitsluitend informatief te werk gegaan zonder voorkeur voor een bepaalde stroming. Wij traden daartoe in contact met enkele leiders er van ten einde ons op verantwoorde wijze te oriënteren. Het spreekt vanzelf dat wij alle alom-bekende religieuze kerkgenootschappen en hun afgescheiden gemeenten buiten beschouwing lieten en ons bepaalden tot een beperkt aantal belangwekkende stromingen.’ —

— Leopold Aletrino

De artikelenreeks trekt zoveel belangstelling dat zij in november 1955 gebundeld wordt uitgegeven in een met foto’s geïllustreerd boekwerk met de titel Vijftien Ontmoetingen, geestelijke stromingen in Nederland.

Nu waren er wel eerder Nederlandstalige overzichten van nieuwe religieuze bewegingen - inclusief het Bahá’í-geloof - verschenen, denk daarbij aan: Anti-Christelijke stromingen van evangelist Joh. De Heer (1925), aan Stromingen en sekten van onze tijd van dominee H. Bakker (1929) en aan Verleidende Geesten van dominee A.B.W.M. Kok (1939), maar die waren alle polemisch en apologetisch van karakter.

Het boek van Aletrino is anders van aard. De auteur is afkomstig uit een Joodse familie te Amsterdam, en een vooraanstaand lid van zowel de Remonstrantse Gemeente als de Rotary Club. Na zijn journalistieke ‘leerlingenjaren’ bij Het Vaderland en de Nieuwe Rotterdamsche Courant was Aletrino in 1919 in dienst gekomen van het Algemeen Handelsblad. Bij deze krant was hij vele jaren als redacteur-buitenland werkzaam. Na de oorlog (die hij overleefde met een vervalst persoonsbewijs zonder J erin) had hij dat redacteurschap verwisseld voor de rubriek ‘geestelijk leven en onderwijs’, en daarmee zou hij zich ook na zijn pensionering in december 1955 bezighouden.

Vijftien Ontmoetingen wordt goed ontvangen en geprezen om zijn ‘oprechte en objectieve wijze’ van beschrijving en onderzoek.

— ‘Onder de titel “Vijftien ontmoetingen” verscheen dezer dagen bij Scheltema en Holkema, Amsterdam, een bundel artikelen van de hand van L. Aletrino, gewijd aan de religieuze gemeenschappen, kleinere sekten en bijzondere geestelijke stromingen, die in ons land naast de grotere kerken en richtingen bestaan of vertegenwoordigd zijn en die aan ons geestelijk leven de zo specifieke veelkleurigheid verlenen. De auteur, tevens redacteur van het Algemeen Handelsblad, schreef twaalf ervan speciaal voor dit blad, waarin zij in de loop van het jaar 1955 als reeks gepubliceerd werden. De buitengemeen grote belangstelling, welke de artikelen bij de lezers hebben gewekt — aldus het voorbericht —, de herhaalde verzoeken die de leiding van het Algemeen Handelsblad bereikten ze te doen bundelen, hebben tot resultaat gehad dat zij thans in boekvorm verschijnen, aangevuld met drie artikelen welke geen deel uitmaakten van de dagbladserie (Humanisme, Krishnamurti en de Zending van de Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen). In deze goed verzorgde bundel zijn zij tevens aangevuld met een aantal foto’s en een nuttige lijst van de besproken zowel als van de niet behandelde stromingen, met vermelding van het adres van de Hoofdzetter of het Hoofdkwartier hier te lande. De artikelen, die rijk aan informatieve gegevens zijn, werden geconcipieerd na uitvoerig contact met leidende figuren van der behandelde stromingen in ons land.’ —

Algemeen Handelsblad, 7 november 1955

— ‘De heer Aletrino heeft zich grote verdienste verworven, te meer daar zijn essays niet zijn voortgekomen uit boekenwijsheid maar na een uitvoerig en levend contact met de leidende figuren en vertegenwoordigers van de geestelijke genootschappen welke hij behandelt. Daarom zijn het ook werkelijke ontmoetingen en wel van dat grote gedeelte geestelijk leven, dat de vroegere Duitse kerkhistoricus Ernst Troeltsch de “onbetaalde rekeningen van de Kerk” heeft genoemd. In deze bonte mengeling van groepen en bewegingen wijst de schrijver ons de weg.’ —

Algemeen Handelsblad, 12 november 1955

Anderen storen zich juist aan Aletrino’s neutraliteit. Het boek zou daardoor ‘uitermate bloedeloos’ zijn geworden. Zo schrijft de recensent van Het Parool:

— ‘De heer L. Aletrino heeft zich met opvallende angstvalligheid van elk persoonlijk oordeel onthouden; hij heeft kennelijk veel geiten en veel kolen willen sparen en roept zichzelf steevast een waarschuwend “halt” toe, als alleen al de indruk gewekt zou kunnen worden, dat hij zich van het veilige pad der “zuivere voorlichting” zou laten afdringen.’ —

Het Parool, 18 november 1955

Leopold Aletrino gaat eind december van dat jaar met pensioen. Hij blijft schrijven, maar als hij in 1970 overlijdt is het toch vooral zijn artikelenbundel Vijftien Ontmoetingen die men zich herinnert. In 1966 was daarvan de vijfde druk verschenen.

Aletrino

Vijftien Ontmoetingen, 1955

Aletrino

Leopold Aletrino, 1960

Hoofdstuk uit Aletrino's boek

Bronnen — Algemeen Handelsblad 26 maart 1955; Algemeen Handelsblad 30 april 1955; Algemeen Handelsblad 1 november 1955; Algemeen Handelsblad 7 november 1955; Algemeen Handelsblad 12 november 1955; Algemeen Handelsblad 31 december 1955; Het Parool 18 november 1955; Rotary Nederland; officieel orgaan voor de Nederlandse districten, februari 1960; Algemeen Handelsblad 14 april 1970; De Telegraaf 15 april 1970; Joods Cultureel Kwartier; Stadsarchief Amsterdam.

Ga terug naar: Nederlandse geschiedenis