Wagenvoort in kleur
Wagenvoort 1905
Op dinsdag 28 februari 1905 wordt in Teheran een foto genomen van de Amsterdamse schrijver Maurits Wagenvoort en zijn bahá’í-gastheren. Nu, ruim een eeuw later, is deze foto om meerdere redenen nog steeds bijzonder: zij is een der allereerste afbeeldingen van een Nederlander met bahá’ís; zij geeft een zeldzaam inkijkje in een vroeg 20-ste eeuws Perzisch interieur; en haar historische context is in detail bekend. Zo schrijft Wagenvoort in zijn journaal:
— ‘De bijeenkomst had plaats ten huize van een rijk koopman, die niet zoveel bahá’í was of hij had op Perzische wijze uitgepakt. Twee officieren, en twee soldaten, in hun mooiste uniform vormden een soort lijfwacht die mij, eenmaal in huis, begeleidde naar een bovenzaal, waar in ’t rond op tapijten reeds een veertigtal mannen zaten met Hadji Akhund in het midden. Voor mij was een stoel klaargezet, naast een klein tafeltje met een zilveren rooktoestel, naast Ibn Abhar die ik door mijn gesprekken zeer heb leren achten. [...]
In dit gezelschap ernstige mannen zou ieder dadelijk gemerkt hebben dat zij in hun uiterlijk ieder volk tot één hebben gebracht: hun gezichten waren edel, verstandig en zacht van uitdrukking, hun houding waardig, hun toon van spreken gedragen en kalm. En haast niet één was er of hij of de zijnen had voor hun geloof geleden: gemarteld, geketend, gevangen, en allen hadden door een gruwelijke dood een of meer hunner familieleden verloren.’ —
— Maurits Wagenvoort
Zo’n foto verdient kleur. In het najaar van 2018 maakt de Braziliaanse colorist Marina Amaral in opdracht van bahaigeschiedenis.nl daarom een historisch verantwoorde digitale kleurenversie. Amaral leerde zich het vak van colorist zelf aan en publiceert in 2018 het boek The Colour of Time (De Tijd in Kleur), waarin zij met 200 door haar ingekleurde foto’s een nieuw beeld geeft van de wereldgeschiedenis tussen 1850 en 1960; een tijdvak dat wij tot nu toe vrijwel uitsluitend in grijstinten kennen. Hoe onze visie op het verleden verandert door kleur, is ook indringend te ervaren in haar project Faces of Auschwitz (Gezichten van Auschwitz), waarin Amaral kleur geeft aan een groot aantal zwart-wit registratiefoto’s (met biografische informatie) van slachtoffers van de Holocaust. Amaral vertelt in haar boek:
— ‘Voordat je een historische foto inkleurt, dien je zorgvuldig je huiswerk te doen. Zo zal een portret van een soldaat een uniform, medailles, lintjes, onderscheidingen, insignes, voertuigen, huid-, en oog- en haarkleur omvatten. Binnen het mogelijke moet ieder detail worden nagetrokken, in visuele of geschreven bronnen. Het is onmogelijk de ware tinten af te leiden uit enkel de verschillende grijs-nuances. En dus moet je doen wat elke historicus, van welk slag dan ook, moet doen: zoeken, graven, spitten. Wanneer je alle mogelijke informatie hebt verzameld, begin je in te kleuren. Weliswaar is het doek waarop je werkt een computerscherm, maar elk deel van de foto wordt met de hand ingekleurd. In dit proces spelen algoritmes geen rol. De instrumenten mogen dan digitaal zijn, maar de basistechnieken zijn sinds Leonardo’s tijd onveranderd gebleven: het langzame aanbrengen van kleur over kleur, in honderden lagen, proberen om een specifieke atmosfeer te reproduceren die (in dit geval) past bij de foto zelf. De lichtval telt. Net als de textuur. Minieme details zijn van het grootste belang. En geduld is een deugd. Het duurt ergens tussen een uur en een maand om een foto in te kleuren. En soms moet je, na al dat werk, accepteren dat om allerlei redenen het resultaat onbevredigend is. Het oogt gewoon niet goed. Terug naar het archief ermee. Sommige dingen moeten zwart-wit blijven.’ —
— Marina Amaral